[column] Graag een nieuwe Côte d'Azur aan de Maas

Nadenkend over het onderwerp voor deze column klikte ik mezelf de afgelopen zondagmiddag langs een aantal Youtube-filmpjes. Of beter gezegd fragmenten daarvan. Uiteindelijke belandde ik bij een filmpje, dat ik ook daadwerkelijke helemaal heb uitgekeken. Het filmpje heeft als titel ‘Rotterdam Toen’ en is gemaakt door een zekere Cees Berkelaar. Ik had nog nooit van Cees Berkelaar gehoord, maar nader speurwerk op het internet leerde me, dat het hier om een amateurfilmer uit Vinkenveen gaat. Zijn werk is nog steeds te vinden op Facebook. Daar is ook te lezen, dat hij in de jaren vijftig begon te filmen en dat tot zijn dood in 1974 is blijven doen. Het zijn prachtige kleurenfilmpjes van kinderen bij de kerstboom, een vrolijke Koninginnedag in 1960 en uitjes naar de Efteling, Volendam en naar de Keukenhof. Het zijn filmpjes uit tijden, dat de zomers altijd zonnig en warm waren en er in de Hollandse winter elk jaar sneeuw en ijs lag. De filmpjes stralen in hun kleurrijkheid een groot optimisme uit. Nederland en de wereld konden alleen maar beter worden.

Lijnbaan

Zo ook het bijna vijf minuten durende filmpje over Rotterdam. Opgenomen in de jaren zestig. De jaren, dat Rotterdam “gonsde van de bouwactiviteiten”, zoals het begeleidend commentaar ons vertelt. Het filmpje begint met een nog volledig kaal Hofplein, waarop de in 1955 opgeleverde fontein wel al met trots metershoge waterstralen de lucht in jaagt. We zien glanzende Fords en Opels naar Amerikaanse snit voorbijrijden en Kevers en busjes van Volkswagen, opmerkelijk genoeg hét merk, dat als geen ander verbonden was aan de vernietigers van de oude Rotterdamse binnenstad. In de nieuwe binnenstad van Rotterdam was inmiddels “een schitterende, bloemrijke oase” aangelegd: de Lijnbaan.

In de jaren zestig verscheen in menig Nederlandse nieuwbouwwijk een verkeersvrij winkelcentrum, waarmee ‘het innovatieve hoogtepunt van de Wederopbouw van Rotterdam’, dat De Lijnbaan is, z’n revolutionaire gelijk bewees

Wereldprestatie

De Lijnbaan was de eerste moderne winkelpromenade van Nederland, die met álles brak, waar een vooroorlogse winkelstraat in Nederland – en zelfs in de wereld – aan voldeed. Zoals op de website van het Platform Wederopbouw Rotterdam valt te lezen ‘… (was) De Lijnbaan na de oorlog een revolutie op stedenbouwkundig gebied. In plaats van winkels met woningen erboven aan weerszijden van een verkeersstraat… lagen de winkels aan voetgangerspromenades’. Veel glas, licht, ruimte én een vrije doorloop voor de bezoekers. Want geen auto’s. De Lijnbaan was een gebied volledig bestemd voor voetgangers en daarmee de eerste winkelpromenade ter wereld zonder autoverkeer. Het filmpje van Cees Berkelaar laat een zonovergoten boulevard zien van on-Nederlandse allure. Met goed verzorgde, rijk bloeiende bloembakken en zelfs palmbomen. De Côte d'Azur aan de Maas! Architectenbureau Van den Broek en Bakema leverde met het in 1953 gerealiseerde ontwerp van de Rotterdamse Lijnbaan een architectonische wereldprestatie, waarmee het winkelbeeld in het naoorlogse Nederland revolutionair werd veranderd. In de jaren zestig verscheen in menig Nederlandse nieuwbouwwijk een verkeersvrij winkelcentrum, waarmee ‘het innovatieve hoogtepunt van de Wederopbouw van Rotterdam’, dat De Lijnbaan is, z’n revolutionaire gelijk bewees. Aan Nederland en daarbuiten.

Revolutie

Het is het soort van revolutionaire verandering, waar de retail-wereld momenteel naar snakt. De winkelketens Steps, Promiss en DiDi, die deze maand besloten om de tent te sluiten, zijn er drie uit vele, die hen reeds zijn voorgegaan én die er ongetwijfeld nog gaan komen. Het lijkt een niet te stuiten kaalslag, waar – ondanks allerlei vermeende toekomstvisies van allerlei zichzelf zeer respecterende retail-connaisseurs – nog steeds geen eenduidig antwoord op is gegeven hoe de tsunami te stoppen. Misschien moet de winkelwereld maar ‘ns een voorbeeld nemen aan Rotterdam. Die stad lag in 1945 volledig in puin, maar presenteerde in 1953 een compleet nieuw winkelconcept door ruimte te geven aan architecten met een revolutionaire visie op winkelen. In 2020 is er meer dan ooit behoefte aan zo’n revolutie op winkelgebied!